Dagelijkse tips
Wonden kunnen sterk verschillen en een andere verzorging vergen om goed te genezen. Schaafwonden, brandwonden, kleine interventies, peeling, laser… Van zodra de huid beschadigd is, kan het letsel ongemak, pijn en jeuk veroorzaken. In alle gevallen heeft de kwaliteit van het huidherstel een rechtstreekse impact op al dan niet hardnekkige littekens.
De huid isoleert en beschermt het organisme tegen de buitenwereld. Als ze verwond geraakt, gaat het lichaam een natuurlijk biologisch proces starten: de wondheling.
Dit herstelproces is complex, want het organisme moet achtereenvolgens het bloeden stelpen en de wonde beschermen, zuiveren en weer sluiten. Het beschadigde weefsel moet worden vervangen door weefsel dat zo sterk mogelijk lijkt op het oorspronkelijke.
Fase 1: afweer (2 tot 4 dagen)
Eerst en vooral gaat er zich een bloedklonter vormen om het bloeden te stelpen. Daarna gaat het lichaam zich heel snel gaan verdedigen tegen bacteriën en vreemde lichamen. De beschadigde weefsels worden afgebroken door speciale cellen die ze absorberen. De bloedvaatjes worden doordringbaarder, waardoor bloedplasma en immuuncellen, bijvoorbeeld antilichamen, beter naar de beschadigde zone kunnen vloeien.
Fase 2: herstel (10 tot 15 dagen)
De bloedvaatjes die tijdens de huidverwonding beschadigd zijn geraakt, gaan zich geleidelijk aan opnieuw vormen. Het organisme begint het beschadigde weefsel te vervangen door nieuw en maakt daartoe via de fibroblasten collageenvezels aan.
Er vormt zich nieuw epitheel: dat is de meest oppervlakkige laag van de huid. Tegelijk gaat de wonde samentrekken, zodat de randen geleidelijk aan dichter bij elkaar komen tot de wonde volledig gesloten is. Tal van cellen en moleculen komen in actie. Deze fase is belangrijk om esthetische schade te vermijden, want wonden helen niet bij iedereen op dezelfde manier. Hoe donkerder de huid en hoe jonger de persoon in kwestie, hoe meer gevaar voor een ontsierend litteken. Ook bepaalde lichaamszones helen minder goed. Dat is het geval voor de borstkas, de zone aan het borstbeen, de rug en de gewrichten.
Fase 3: maturatie (2 maanden tot 2 jaar)
Tijdens die fase worden de collageen- en elastinevezels sterker en talrijker, om de huid weer een structuur te geven. Ook het vaatnetwerk gaat zich organiseren om weer terug te keren naar een "normale" toestand. Zo gaat de huidweerstand en -elasticiteit toenemen, zodat de huid sterker wordt. De littekenzone blijft een tweetal jaar kwetsbaar, tot de huid weer helemaal in evenwicht is.
Letsels kunnen worden geklasseerd in functie van biologische en klinische kenmerken: de behoefte aan hydratatie/voeding en de behoefte aan occlusie (afsluiting).
Sijpelende letsels: letsels met (gevaar voor) maceratie, die moeten worden uitgedroogd met een niet-occlusief product dat de lucht goed doorlaat
Niet-sijpelende letsels: lichte tot middelmatige letsels die behoefte hebben aan hydratatie met een semi-occlusief, ademend product
Niet-sijpelende letsels: middelmatige tot ernstige letsels waarbij relipiderende voeding vereist is met een occlusief product dat een barrière vormt
Eerst en vooral is het heel belangrijk om rekening te houden met de plaats van de wonde. Sommige lichaamszones genezen immers minder gemakkelijk dan andere.
Zo is er bij een wonde op de rug of op de borstkas een risico dat de wondranden gaan wijken, met een verhoogd risico op hypertrofische of keloïde littekens.
Wonden aan de knie of de enkels vragen veel tijd om te genezen. Die moeten dan ook aandachtig worden gevolgd en regelmatig verzorgd om de wondheling correct te laten verlopen. Ook genetische aanleg speelt een belangrijke rol. Kijk altijd hoe vorige littekens zijn geëvolueerd om het gevaar voor slechte littekenvorming in te schatten.
Denk erom dat niet alles voorbij is eenmaal de wonde gesloten is. De volledige genezing duurt maanden en varieert van persoon tot persoon.
Eenmaal de wonde gesloten is, moeten nog enkele maanden bepaalde voorzorgen worden genomen. Afhankelijk van de lichaamszone waar het litteken zich bevindt, moet men opletten om er niet teveel druk op uit te oefenen (bijvoorbeeld, geen zware lasten tillen in het geval van een wonde/litteken op de rug) om te vermijden dat de wondranden gaan wijken (en de wonde weer opengaat).
Het litteken moet zo natuurlijk mogelijk evolueren, maar sommige producten kunnen korstvorming, jeuk en pijn tegengaan, drie zaken die een ongunstige invloed hebben op de kwaliteit van de wondheling.
Tot slot moet de wonde ook optimaal worden beschermd tegen de zon, door een product met hoge beschermingsfactor te gebruiken en dit regelmatig aan te brengen voor een goede remanentie van de UV-bescherming. Een beschadigde huid die wordt blootgesteld aan UV geeft immers een verhoogd risico op post-cicatriciële hyperpigmentatie. Die bescherming is niet alleen 's zomers vereist, want UV-stralen zijn het hele jaar door aanwezig en dringen ook doorheen wolken, ramen, in de auto… Het gevaar voor hyperpigmentatie blijft 6 maanden reëel en kan tot 2 jaar duren. Alleen een arts kan inschatten of het risico geweken is.
Bij sommige wondtypes verloopt de littekenvorming moeilijk.
Een hypertrofisch litteken is een "actief" litteken dat 6 weken tot 3 maanden na de interventie zwelt en rood wordt. Dit kan langzaam gaan evolueren naar een keloïd litteken.
Er zijn ook gevallen van abnormale littekenvorming waarbij er zich onophoudelijk cellen en vaatjes blijven ontwikkelen aan de wondzone.
In alle gevallen moet een litteken gedurende 3 maanden na de interventie in het ook worden gehouden met moet een professionele zorgverlener worden geraadpleegd als een litteken zwelt of rood wordt.
De beschadigde zone moet worden beschermd volgens het advies van de arts. Als het om een licht letsel gaat waarvoor geen dokter werd geraadpleegd, moet je de wonde eerst ontsmetten alvorens een aangepaste verzorging te kiezen. Aarzel niet daarvoor je apotheker te raadplegen.
Als de beschadigde zone blootstaat aan het daglicht moet ze met een zonneproduct worden beschermd tegen UV tot de huid volledig is hersteld, om hyperpigmentatie te vermijden die kan leiden tot een vlek die niet meer weggaat.
Het is belangrijk dat elke wonde wordt gereinigd en ontsmet alvorens verzorging aan te brengen.
De 3 grote letseltypes die hierboven werden besproken vergen elk een verschillend soort verzorging om een gunstig milieu te scheppen voor het huidherstel maar ook om te voldoen aan specifieke behoeften: uitdrogen, hydrateren, voeden… Kies herstellende producten die kalmerende bestanddelen bevatten tegen het ongemak en de jeuk die zich vaak voordoen tijdens de herstelfase. Ze moeten ook antibacteriële bestanddelen bevatten die eventuele bacteriewoekering tegengaan.
Al deze producten zijn bedoeld voor lichte letsels of als aanvulling voor een optimaal herstel eenmaal de door de dokter voorgeschreven behandeling ten einde is.
